USG oka – na czym polega badanie i kiedy się je wykonuje?

USG oka, inaczej ultrasonografia gałki ocznej, to nieinwazyjne badanie diagnostyczne wykorzystywane w okulistyce do oceny struktur oka i oczodołu. Jest to metoda obrazowania, która pozwala na uzyskanie przekrojów tkanek wewnątrzgałkowych za pomocą fal ultradźwiękowych o wysokiej częstotliwości. USG okulistyczne pozwala lekarzowi na ocenę wnętrza gałki ocznej nawet wtedy, gdy klasyczne metody, takie jak oftalmoskopia czy badanie dna oka, są niemożliwe do przeprowadzenia.

Sam proces badania jest bezbolesny i szybki, zwykle trwa kilka minut. Pacjent zostaje poproszony o położenie się lub oparcie głowy na podpórce aparatu USG, a lekarz okulista aplikuje na zamkniętą powiekę specjalny żel przewodzący. Następnie przykłada sondę ultrasonograficzną do powieki i porusza nią w celu uzyskania obrazu struktur wewnętrznych oka. W niektórych przypadkach badanie wykonywane jest przy otwartym oku, z użyciem znieczulających kropli i specjalnego kapturka ochronnego.

USG okulistyczne można wykonać w dwóch głównych technikach: A-scan (pomiar osiowy, najczęściej wykorzystywany przed operacją zaćmy w celu dobrania odpowiedniej mocy soczewki wewnątrzgałkowej) oraz B-scan (dwuwymiarowe obrazowanie przekrojowe tkanek gałki ocznej i oczodołu).

Kiedy wykonuje się USG okulistyczne i jakie choroby może wykryć?

Wskazań do przeprowadzenia USG okulistycznego jest wiele, a badanie to często stanowi nieodzowny element diagnostyki w przypadkach, gdy niemożliwe jest bezpośrednie zobrazowanie wnętrza oka. USG pozwala na ocenę struktur znajdujących się poza zasięgiem światła widzialnego, dzięki czemu jest niezwykle użyteczne w różnego rodzaju schorzeniach i stanach pourazowych.
Do najczęstszych wskazań należą:

• zmętnienie ośrodków optycznych (zaćma, krwotoki wewnątrzgałkowe),
• podejrzenie odwarstwienia siatkówki lub ciała szklistego,
• guzy wewnątrzgałkowe (czerniak, naczyniak, retinoblastoma),
• ciała obce w oku po urazie,
• monitorowanie zmian pozagałkowych, np. guzów oczodołu, zapaleń, torbieli,
• bóle gałki ocznej bez znanej przyczyny,
• nagłe pogorszenie widzenia przy nieczytelnym dnie oka,
• obrzęki tarczy nerwu wzrokowego.

USG okulistyczne umożliwia wykrycie i ocenę wielu chorób oczu. Dzięki niemu można zidentyfikować zmiany nowotworowe (np. czerniak naczyniówki), torbiele, stany zapalne, a także stany pourazowe jak krwotoki czy obecność ciał obcych. Jest też niezastąpione w diagnostyce schorzeń siatkówki, takich jak odwarstwienie, rozdarcia, zwyrodnienia czy trakcyjne przemieszczenia. Ponadto, badanie może dostarczyć informacji na temat stanu ciała szklistego – obecności skrzepów krwi, zmętnień, błon i pasm włóknistych.

W diagnostyce oczodołu USG pozwala na ocenę tkanek miękkich otaczających oko, jak mięśnie okoruchowe, nerw wzrokowy czy gruczoł łzowy. Umożliwia także wykrycie guzów, ropni, zmian zapalnych, a także urazów takich jak złamania oczodołu z obecnością krwiaków.

Znaczenie USG okulistycznego w praktyce klinicznej

USG okulistyczne odgrywa kluczową rolę w codziennej praktyce lekarzy okulistów, szczególnie w przypadkach, kiedy inne metody obrazowania zawodzą. To badanie, które pozwala na szybką, dokładną i nieinwazyjną ocenę stanu struktur wewnątrzgałkowych oraz tkanek oczodołu. Ma ogromne znaczenie w podejmowaniu decyzji terapeutycznych – zarówno w nagłych przypadkach, jak i w planowanej diagnostyce.

Przykładowo, w przypadku pacjenta z zaawansowaną zaćmą, której towarzyszy utrata widzenia, lekarz nie jest w stanie ocenić stanu siatkówki czy ciała szklistego klasycznymi metodami. W takim przypadku wykonanie USG pozwala określić, czy pacjent nie cierpi np. na odwarstwienie siatkówki lub nie posiada guza wewnątrzgałkowego – a więc czy kwalifikuje się do operacji zaćmy. Podobnie w urazach gałki ocznej USG pomaga szybko i skutecznie ocenić stopień uszkodzenia wewnętrznych struktur, wykryć ciała obce lub krwotoki.

Warto podkreślić, że ultrasonografia gałki ocznej jest również narzędziem służącym do monitorowania efektów leczenia – np. w przypadku terapii guzów gałki ocznej, torbieli lub w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych oczodołu. Dzięki temu lekarz może na bieżąco oceniać skuteczność terapii oraz modyfikować ją, jeśli zajdzie taka potrzeba.

USG okulistyczne ma także zastosowanie w badaniach przesiewowych, zwłaszcza u pacjentów z ryzykiem rozwoju nowotworów oka, osób po urazach głowy, a także w diagnostyce chorób systemowych mających powikłania oczne, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy choroby układu krążenia.

Podsumowując, USG oka to niezastąpione narzędzie w arsenale nowoczesnej okulistyki. Jest bezpieczne, szybkie i niezwykle pomocne zarówno w diagnostyce, jak i w monitorowaniu wielu chorób. USG okulistyczne, mimo że nie zawsze jest wykonywane rutynowo, może dostarczyć lekarzowi kluczowych informacji, od których zależy właściwe leczenie oraz – co najważniejsze – uratowanie wzroku pacjenta. Współczesne urządzenia ultrasonograficzne pozwalają na jeszcze dokładniejsze obrazowanie, co sprawia, że rola USG w diagnostyce okulistycznej będzie tylko rosła.